Yeri: Abacılı Uğurlu
Notlar:
Abacılı Cemaatinin Tarihi ve Aile Yapısı
Abacılı, Osmanlı'nın son iki yüz elli yılında, Payas ile Bilan (Belen) arasında, Maraş, Adana ve Halep vilayetlerinin sınırlarının kesiştiği noktada yer alan bir bölgeyi ve burada yerleşen insanları tanımlamak için kullanılan genel bir addır. Bugün bu bölge, İskenderun sınırları içerisinde kalan Akçay, Güzelköy, Bekbele Beldesi, Orhangazi Köyü, Bitişik Köyü, Kavaklıoluk Köyü ve Denizciler Beldesi sınırları ile Amanos (Nur) Dağları'ndaki yaylaları ve Kırıkhan'a bağlı Yılanlı, Delibekirli ve Ceylanlı köylerinin bir kısmını kapsamaktadır.
Osmanlı döneminde Abacılı Karyesi (köy) ikiye ayrılmıştır: Abacılı Uğurlu ve Abacılı Güzelli.
Cevdet Türkay'ın tasnifine göre:
• (Abacılu) Adana Eyaleti, Kars-ı Zülkadriye Kazası (Maraş Sancağı), Payas Kazası (Halep Sancağı), Biga Sancağı, Aksaray Sancağı, Uzeyr Sancağı (Adana Eyaleti), Cisr-i Ergene Kazası (Edirne Eyaleti)
• Türkmen Taifesinden
Bölgeye yerleşen ailelerin çoğunluğu geliş yeri olarak Maraş’ı belirtmektedir. Hâlen Maraş merkez ve ilçelerinde "Abacılı" adlı cemaatler adlarını sürdürmektedir; ancak aralarındaki ilişkiler zamanla kaybolmuş ve birbirlerini tanımaz hâle gelmişlerdir.
Ahmet Cevdet Paşa, *Tezakir-i Cevdet* adlı eserinde, "Maraş sancağında Zülkadiriyeli ve Bayazidli diye ikiye ayrılır" (s.122) şeklinde açıklamalarda bulunmuştur. Osmanlı tarafınca Zülkadiriye memaliki zabt edildiğinde, Beyazid Bey Maraş Beyliği’ne atanmış; ona destek verenler "Bayazidli", eski beyler ve ağalara taraftar olanlar ise "Zülkadiriyeli" olarak adlandırılmıştır.
Bu cemaat, Maraş'ta Dulkadirliler ile araları bozulduğu için önce İslahiye'nin İntilli Köyü'ne, ardından aileden bazı fertleri Kerkük tarafına (Menbüç), diğerleri Kırıkhan Çataltepe’ye yerleşmiş; buradan ovaya ve Gavur Dağı üzerindeki bugünkü Yılanlı Köyü’nün çevresine (Almacık mevkiine) ve Bağlar mevkiine göç etmişlerdir.
Eski İskenderun Belediye Başkanı Abdülkadir Kocabaş’ın, “Biz Abacılılarla Maraş’ta tarla komşusuyduk. Abacılılar Maraş’ı terk ettikten sonra yerler uzun süre boş kaldı ve sonradan insanlar işgal etti” şeklindeki rivayeti dikkat çekmektedir.
Bölgeye yerleşen Yörük ve Türkmen kabilelerinin tamamına "Abacılı" denilmektedir.
Abacılı Cemaati II Başlığı Altındaki Aileler
Abacılı’ya yerleşen ilk aileler II. başlık altında birleştirilmiştir:
• Veliler (Bilgin, Velioğlu, Bayazıt, Küçük)
• Hacı Veliler (Dönmez)
• Fakılar, Gomsürler (Sönmez)
• Kipolar (Yardımcı)
• Onbaşılar (Güneş, Abacı)
• Haciler (Ak, Özyiğit, Çelik, Örnek)
• Semerciler (Semerci)
• Kekeçler (Kekeç)
• Çolaklı Velilerden Gottular (Gargılı, Çınar)
• Canlarlar (Canlar)
Bu ailelere genel olarak "Veliler" denilmektedir. Günümüzde ise alt ailelerin adlarıyla bilinmektedirler: Bilginler, Fakılar, Veliler, Hacı Veliler gibi.
Çolak Veli’nin Hikâyesi
Çolak Veli’nin 12 oğlu olduğu bilinmektedir. Abacılıların ilk yerleştikleri yer olan Bağlar’da ekin ekip biçmeye başlamışlardır. Bir gün, yanına Aşkar Bey isimli biri gelir. Çolak Veli'nin oğulları o anda ekin biçmektedir. Aşkar Bey, Çolak Veli’ye, "Bu biçenler kimler?" diye sorar. Çolak Veli, "Bunlar benim oğullarım," cevabını verir. Aşkar Bey hayretle, "Ne kadar çok çocuğun varmış!" diyerek nazar eder. Bu olaydan sonra, oğullarından altı tanesi aniden hastalanır ve bazıları yaşamını yitirir.
Oğullardan Kalanlar ve Nesiller
1. Bir tanesi Antakya tarafına gitmiş ve Antakya’nın Akçulun Köyü’nde yaşamıştır.
2. Birinin ise hiç çocuğu olmamıştır.
3. İbrahim isimli oğul, Kekeçler, Cannarlar, Haciler, Onbaşı Höşünler, Semerciler ve Tırık İbrahimler’in türediği kişi olmuştur.
4. Hasan Koca oğulları, Göğ Omar, Topal Veli, Çini Osman’dan türeyenler Göğ Omarlar, Celal Hocalar, Küççük Efendiler, Demirciler, İbrahim Hocalar ve Veliler olarak bilinmektedir.
5. Kara Yusuf’un oğlu Hacı Veli, Bekbele’de "Hacı Veliler" olarak tanınmıştır. Günümüzde soyadları Dönmez’dir.
6. Parmaksız Ali, bir oğlu olan Mulla Höşün’den türeyenler Fakılar adıyla bilinmektedir. Soyadları Sönmez’dir.
7. Çopur Hasan, Delibekirli köyünde yaşamıştır.
Kaynaklar:
1. Niyazi Yıldırım
2. Mehmet Bilgin (Pompacı) - Onbaşı Höşün’den not etmiş.
3. Mehmet Çelik (Hacilerin Çeliği) - Fahrettin Saraç’la yaptığı görüşme notları.
4. Hacı Mehmet, Hanifi, Hasan Sönmez
5. Mehmet Hanifi Dönmez